Witamy na stronie stowarzyszenia | Dzisiaj jest wtorek 19 marca 2024
Logowanie     Rejestracja     Home     Mapa serwisu     Kontakt     pl en de
Stowarzyszenie Rowerowy Toruń

Historia roweru!

Kiedy postanowiłam napisać krótką i przejrzystą historię jak powstał rower, nie sądziłam, że przysporzy mi to tak wiele problemów. Zagłębiając się w kolejne materiały, natrafiałam na coraz większą ilość nieścisłości. Jednak ma nadzieje, że to co udało mi się napisać, będzie w miarę czytelnie informować o rowerowych początkach bez zbędnego przynudzania natłokiem dat i terminologią rowerową.


Ciekawostką, o której warto wspomnieć są malowidła odnalezione na terenie starożytnego Babilonu, Egiptu oraz freski pompejskie, przedstawiające pojazdy przypominające rowery. Nieznana jest jednak ich rola i funkcja, nie ma też pewności, czy w ogóle istniały, czy były tylko wytworem artystycznej wyobraźni. Możliwe jest, że pojazdy te nie cieszyły się popularnością ze względu na niską jakość sieci drogowej i przez to były zapominane.
 
Podobnie sprawy mają się z odkrytym w 1974 roku szkicem Leonarda da Vinci (1452-1519), na którym widnieje pojazd wyglądający jak rower. Wątpliwości wzbudza jednak fakt, że charakterystyczne dla roweru części mogły zostać domalowane w latach późniejszych oraz nie do końca pewne autorstwo mistrza. Szkic nie mógł mieć też wpływu na późniejsze powstanie roweru, gdyż pozostawał w ukryciu przez wiele lat.
 

 

Kolejna tajemnicza sprawa wiążę się z XVII-wiecznym witrażem wykonanym we Włoszech, a zainstalowanym w angielskim kościele Saint-Gilles w miejscowości Stoke Poges. Przedstawiony ma nim mężczyzna siedzi na wehikule podobnym do roweru i dmie w trąbkę.

 

 

 

Jednak, z naszego punktu widzenia, najistotniejsze fakty dotyczące historii powstania roweru miały miejsce pod koniec XVIII wieku we Francji. Pewien hrabia nazwiskiem Sivrac około 1765 roku skonstruował drewniane urządzenie wprawiane w ruch za pomocą odepchnięć nogami od ziemi.

Wehikuł miał jedną zasadniczą wadę, przednim kołem nie można było kierować, więc aby zmienić tor jazdy należało zsiąść i obrócić pojazd. Legenda głosi, że koła zostały wykonane z dennic beczki po winie, którą konstruktor wraz z towarzyszami wcześniej opróżnił.

Pojazd nazwano celeryferem. Oryginalny wehikuł zaprezentowany był w Wersalu samej Marii Antoninie. Jednak i tu natrafiamy na nieścisłość, gdyż niektóre źródła informują, że był to bardziej powóz ciągnięty przez konie niż samodzielny pojazd.

Pierwsze historycznie udokumentowane wydarzenie związane z rowerem pochodzi z roku 1816. Badeński inspektor lasów - baron Karl Friedrich Christian von Drais de Sauerbrun, aby ułatwić sobie podróżowanie po leśnych duktach skonstruował dwukołowy pojazd napędzany poprzez odpychanie się nogami od podłoża. Nazywany "maszyną do biegania" (Laufsmachine), a od nazwiska konstruktora po prostu drezyną. Pojazd posiadał obrotową kierownicę, później stalowe okucia na kołach, skórzane siodło z regulacją wysokości, hamulec działający na tylne koło i licznik odległości. Pozwalał podróżować z prędkością 10 - 15 km/h. Na początku 1818 r. von Drais opatentował swój wynalazek w Niemczech, ale drezyna szybko zyskała popularność w kręgach młodej, londyńskiej arystokracji.

20 kwietnia 1819 r. odbył się pierwszy na świecie wyścig kolarski. W tym samym roku maszynę do biegania opatentowano w Stanach Zjednoczonych, jednak nie wywołała tam większego zainteresowania. Zresztą w pozostałych krajach moda na nową rozrywką także powoli zaczęła wygasać.

Przełomową datą okazał się rok 1839, kiedy to szkocki kowal z Courthill - Kirkpatrick Macmillan dokonał ulepszenia, które może być uważane za przełomowe. Wymyślił pedały i zbudował pierwszy bicykl umożliwiający jazdę bez dotykania nogami ziemi. Pedały w welocypedzie nie przypominały stosowanych obecnie, bliższe były tym spotykanym w maszynach do szycia – zostały umocowane do ramy w okolicach przedniego koła i poruszały tylne koło za pomocą dwóch dźwigni. Mechanizm był jednak skuteczny i pozwolił  MacMillanowi na pokonanie w 1842 roku sensacyjnego na owe czasy przejazdu na trasie Thornhill-Glasgow (229 km).

Wzbudził tym takie zainteresowanie, że w tłumie, który się zebrał, aby obejrzeć jeźdźca poturbowano jakieś dziecko, za co MacMillan został ukarany 5-szylingową grzywną, gdyż był sprawcą owego zamieszania. Jednak wg legendy sędzia był tak zainteresowany pojazdem, że sam zapłacił odpowiednią sumę, w zamian za pokaz rowerowych umiejętności.
W drodze powrotnej Szkot założył się z woźnicą dyliżansu pocztowego Glasgow-Carlisle, że szybciej niż on dotrze do miejscowości Sanquhar i podobno wygrał!
Wehikuł ważył około 26 kg i rozwijał średnią prędkość ok. 13km/h.
Umiejętność jazdy przekazał później swojej siostrzenicy, Mary Marchbank, która została pierwszą cyklistką.
Mimo usilnych prób spopularyzowania pojazdu, nie zyskał on niestety uznania wśród ówczesnych cyklistów, a jego popularność nie rozprzestrzeniła się poza granice Szkocji.
Rekonstrukcję roweru MacMilana można oglądać w Science Museum w Londynie, a najstarszy zachowany rower tego typu pochodzi z 1845 r. i jest dziełem Szkota Gavina Dalzella.
 

Pierwszy mechanizm, którego zasada działania przetrwała próbę czasu powstał w 1862 roku i był dziełem dwóch Francuzów, producentów powozów i wózków dziecięcych: Pierre'a Michaux i jego syna Ernesta,. Wg legendy do ich warsztatu przyszedł człowiek, z prośbą o naprawienie zepsutej drezyny. Michaux wprowadzili do konstrukcji roweru, obrotowe pedały, które były przymocowane bezpośrednio do osi przedniego koła (zainspirowani prawdopodobnie kołem szlifierskim). Rower był drewniany, ważył około 50 kg (w późniejszych konstrukcjach zredukowano masę o połowę) i posiadał przednie koło nieco większe od tylnego. Drewniane koła obite żelazem gwarantowały niezapomniane przeżycia na ulicznym bruku, stąd niechlubny przydomek "kościotłuk". Pojazd rozwijał prędkość około 10 km/h.

Michaux otworzył sklep i fabrykę, w której wytwarzał trzy do pięciu welocypedów dziennie, stopniowo udoskonalając je. Wprowadził np. obręcze zdolne utrzymać oponę z pełnej gumy, dzięki czemu jazda staje się trochę wygodniejsza, czy siodełko ze stalowymi sprężynami.

W 1867 roku w Paryżu miała miejsce pierwsza światowa wystawa, na której królowały welocypedy Michaux, a w 1868 odbył się w parku Saint-Cloud pod Paryżem pierwszy wyścig rowerowy, sponsorowany przez cesarza Napoleona III. Na dystansie 2 km zwyciężył angielski lekarz James Moore. Wygrał także pierwszy wyścig szosowy, rozegrany w listopadzie 1869 na trasie z Paryża do Rouen. Na pokonanie dystansu 133,5 km potrzebował 10 godzin i 25 minut. W wyścigu wzięło udział około 200 rowerzystów.
 
 
 
Przyczyną upadku francuskiego przemysłu rowerowego stała się wojna z Prusami. Pod koniec lat 60 XIX wieku pewien Anglik Rowley B. Turner namówił swojego wuja, właściciela fabryki maszyn do szycia w angielskim Coventry na wykonanie 400 egzemplarzy rowerów pomysłu Michaux. Miały być wyeksportowane do Francji, jednak właśnie wybuch wspomnianej wojny sprawił, że sprzedano je w Anglii. Ich usprawnianiem zajął się James Starley, młody brygadzista z fabryki nazwany później "ojcem przemysłu rowerowego".

W 1870 r zbudował bicykl z wielkim przednim kołem i malutkim tylnym, a w 1871 r skierowano do produkcji model "Ariel". Żeby wykazać zalety Arieli, Starley i drugi z konstruktorów, William Hillman, przejechali na nich ponad 160 km z Londynu do Coventry w ciągu jednego dnia. Dzięki dużemu kołu uzyskiwano na dłuższych trasach prędkości rzędu 20 km/h, a w sprincie nawet 40 km/h. Przeciętna masa rowerów wynosiła 25-30 kg, a 15-kilogramowe uważano za lekkie. Starley skonstruował także przekładnię, dzięki której jeden obrót korby powodował dwa obroty koła. Masę kół obniżył dzięki wykonaniu ich z żelaza i zastosowaniu naciągniętych szprych drucianych. Z początku szprychy były wykonywane z jednego kawałka drutu, przeplatanego przez otwory w obręczy i piaście, dopiero w 1874 r wprowadzono pojedyncze szprychy z nyplami. Pomimo szykownego wyglądu, bicykl ciągle był ciężki i nieporęczny. Trudno było nad nim zapanować przy niskiej prędkości, za to przy szybkiej jeździe pojawiały się problemy z hamowaniem, gdyż większość maszyn nie miała hamulca. Opony z pełnej gumy miały z kolei tendencję do zsuwania się z obręczy.
Dlatego dość często zdarzało się, że cyklista spadał z dużej wysokości, co kończyło się to różnymi przykrymi urazami, a nawet śmiercią.
Jeśli rower miał się stać naprawdę popularny, trzeba było koniecznie temu zaradzić.

 

Rozwiązaniem okazały się: łańcuch i przekładnia, dzięki której koła mogły zachowywać rozsądną wielkość. Pierwszy taki rower zaprojektował Harry John Lawson w 1873 r. "Sussex Dwarf" posiadał dwa drewniane koła tej samej wielkości, z których przednie było napędzane za pośrednictwem łańcucha.

 

 

W 1879 Lawson zaprojektował dla jednej z fabryk w Coventry model "Bicyclette", z większym kołem przednim i mniejszym tylnym - napędowym - i półtorametrowym rozstawem osi. Z powodu niezbyt wyjściowego wyglądu szybko przezwano go mianem "krokodyla". Choć "bicykletka" nie zdobyła popularności, była kolejnym krokiem w kierunku poprawienia komfortu rowerowej jazdy.

Dopiero w 1885 r John Kemp Starley (bratanek Jamesa) skonstruował pojazd, który nazwał „Rover Safety Cycle”, będący pierwowzorem dzisiejszych z bezpośrednio skręcaną kierownicą, kołami równej wielkości i czworoboczną ramą. Jazda od razu stała się łatwiejsza, bezpieczniejsza i przyjemniejsza.

Nazwa "Rover" pochodzi od słowa rove (wędrować, wałęsać, włóczyć się). Ponieważ bicykle produkowane przez spółkę Starleya i Sattona zyskały sporą popularność również w Polsce, ich nazwa została spolszczona i stąd mamy rower.


Pierwsze rowery miały opony z pełnej gumy, przez co jazda nie należała do najprzyjemniejszych. Dopiero w 1888 r John Boyd Dunlop, weterynarz z Belfastu, opatentował oponę pneumatyczną, co sprawiło, że jazda na rowerze stała się znacznie wygodniejsza, a dzięki dwóm Francuzom Edouard i André Michalin, którzy w 1891r wynaleźli dętkę rowerową zaopatrzoną w wentyl, wzrosła przyczepność kół do podłoża i tym samym komfort jazdy wzrósł jeszcze bardziej.
 
Od tego czasu kształt roweru zmieniał się jedynie nieznacznie. Kolejnym usprawnieniem była możliwość zmiany biegów. Przekładnię planetarną opatentowali Henry Sturmey i James Archer w 1902. Ich konstrukcje, początkowo dwu-, później trzybiegowe, montowane w tylnej piaście, ważyły poniżej kilograma. Zmiana biegów przy użyciu przerzutki, przesuwającej łańcuch z jednego trybu na inny początkowo nie zdawała egzaminu z powodu błota na drogach; dopiero jakiś czas później przekonano się do tego mechanizmu.

Od lat 90. XIX wieku zasadnicza idea roweru nie uległa zmianie, wprowadzono wiele poprawek konstrukcyjnych: mocniejsze i lżejsze ramy, lepsze przekładnie i hamulce czy inne umiejscowienie siodełka. Jak większość urządzeń służących człowiekowi rower podlega nieustannym modernizacjom i poszukiwaniem jak najlepszych rozwiązań, aby jeździło nam się coraz wygodniej.



wyedytowano: 2019-03-21 21:44
aktywne od dnia: 2007-04-22 18:41
drukuj  
Ankieta
Jak oceniasz rok 2022 pod kątem rozwoju infrastruktury rowerowej w Toruniu?
ankieta aktywna od: 2023-03-16 19:42

Wspierają nas
Sklepy i serwisy rowerowe w Toruniu

Stowarzyszenie ROWEROWY TORUŃ działa na rzecz powstawania odpowiedniej infrastruktury rowerowej.
konto bankowe BGŻ S.A. 71203000451110000002819490 NIP: 9562231407 Regon: 340487237 KRS: 0000299242

Wszystkie Prawa zastrzeżone. Cytowanie i kopiowanie dozwolone za podaniem źródła.
SRT na Facebook